Helena, xuízo a unha lurpia

Miguel del Arco é autor, guionista, director de Teatro, de Cine e de Televisión; formado na Escuela Superior de Canto e na Real Escuela Superior de Arte Dramático de Madrid, é un dos directores de escena máis valorados nos últimos anos.

Desde o éxito de “La función por hacer” (2009), todos os traballos que leva abordado como autor e director, foron merecentes do rotundo respaldo da crítica e do público: El proyecto Youkali, dirección e texto, (2010), Veraneantes (2011), de Máximo Gorki, La violación de Lucrecia (2010), de William Shakespeare, Juicio a una zorra (2011), texto e dirección; De ratones y hombres (2012), adaptación da novela de John Steinbeck, El inspector, de Gogol, (2012), El misántropo (2013), de Moliére; Deseo (2013), texto e dirección; Un enemigo del Pueblo, de Ibsen, (2014); Antígona (2015), ou “Hamlet”, de Shakespeare (2016) son os seus traballos máis recentes. Outras moitas adaptacións para teatro, guións para televisión, traballos de interpretación en teatro e televisión, conforman unha inmensa capacidade creativa que sitúan a Miguel del Arco como un dos principais referentes teatrais do momento en España. O seu traballo foi distinguido xa con importantes premios: Premio Max, por “La función por hacer” (2011); Premio Max por “Veraneantes” (2012); Premio Valle Inclán de Teatro, por “De ratones y hombres” (2012), ou Premio de la Cultura de la Comunidad de Madrid (2013). No último trimestre do 2016 ven de estrearse a súa primeira longametraxe como guionista e Director: “Las furias”

Nese espazo no que a nosa memoria a converte en INMORTAL, atopámonos con Helena de Troia, “a bela Helena”, a filla de Zeus e Leda, a esposa de Menelao, a amante de Paris. Estamos no século XXI. Helena xa non é “a bela Helena”, senón unha muller con certos signos que nos falan do implacable paso do tempo; malia iso mantense posuidora dunha enerxía desbordante, habitando nunha especie de tobogán emocional transitado polos intensos episodios da súa travesía vital, na que se mesturan a dor da nena violada por Teseo coa dor da esposa obrigada por Menelao; a paixón da amante namorada do fermoso Paris, co desafío e o rancor para con Zeus, o seu divino pai; a ironía ao redor de moitos dos seus contemporáneos –Aquiles, Ulises–, coa impotencia diante da crueldade da guerra…….

Quen escrebe a historia?”.

Helena diríxese reiteradamente a nós con esa interrogante, rexeitando a maneira en que foi contada a súa vida. Agora quere que, antes de xulgala, escoitemos a súa versión dos feitos, sorprendéndonos con un relato apaixonado, intenso, cheo de tenrura, de humor, de berro e de dignidade. O espectáculo O autor, tomando como punto central da súa proposta un tempo mítico que podemos situar nun milenio a.C., e abordando o drama dunha personaxe da mitoloxía grega, consegue que aquela muller dialogue inequivocamente en tempo presente coa cidadanía deste século XXI que nos toca habitar, e que comparta cos nosos públicos unha reflexión e unha denuncia ao redor do drama da muller contemporánea e tamén de moitas das dramáticas circunstancias polas que transita a nosa civilización: a constante e brutal capacidade humana para a destrución, o saqueo, o asasinato, a violación, e/ou a insoportable sucesión de interminábeis guerras neste século XXI, iniciadas frecuentemente con xustificacións tan “curiosas” como foi o pretendido “rescate” da fermosa Helena para explicar ó inicio dunha guerra que se prolonga dez anos e que culmina coa destrución de Troia.

A loita pola dignidade, pola xustiza e pola igualdade; a intensa denuncia contra a violencia de xénero e os abusos do poder completan unha proposta relevante constantemente contrapesada pola ironía, o humor e o sarcasmo de Helena e pola súa expresión irrefreable, fermosa, conmovedora, da enorme paixón que lle inspira Paris; un amor inmenso inzado de tenrura, desexo, loucura, vida.

Teatro Crítico Universal. Magazine de crítica da Revista Galega de Teatro

Helena, a gran raíña dos teatros

| Inma López Silva |

_mg_0897

A última produción de Teatro do Atlántico, Helena, xuízo a unha lurpia, é un excelente monólogo escrito por Miguel del Arco. No 2011 o propio autor púxoo en escena, interpetado por Carmen Machi, e colleitou o éxito na súa première no Festival de Teatro Clásico de Mérida; desde aquela, percorre España sementando aplausos e premios. O texto propón á actriz que o encare un reto difícil: fala Helena de Troia para desmontar de viva voz o seu propio mito, pero o seu discurso oscila entre o ton grandilocuente dunha raíña da Antigüidade e o ton confesional de quen fala hoxe desde un limbo no que está tras perdelo todo. Esta Helena é unha sorte de borracha feminista, disposta a render contas co pasado e co presente desde un repaso á súa vida no que posmoderniza e por momentos deconstrúe a visión tradicional do mundo clásico.

Con esta peza, Xulio Lago regresa ao teatro de mulleres no que espreme o zume interpretativo de María Barcala ata as últimas consecuencias. Neste caso, opta por unha situación comedida a través dunha dirección que prioriza a intimidade cun espectador que debe pactar coa escena que, máis ca ao xuízo do título, asiste a unha confesión do que é interlocutor privilexiado. Velaí onde Lago sitúa a peza e onde logra esvaecer aparentemente a súa man para deixar paso á actriz. María Barcala é protagonista absoluta deste Xuízo a unha lurpia non só pola súa soidade escénica, senón pola forza que logra outorgar a un texto que, desde o literario, depende absolutamente da actriz para ser comprendido en escena en todas as súas dimensións. Porque a obra non fala só do mito, senón (e aí está o seu interese) da memoria, da guerra, da hipocrisía coa que ollamos e contamos a nosa propia Historia. Rabiosa actualidade. E porén, no teatro, esta espectadora deixa todo iso en suspenso, como pano de fondo dunha certa sensación de privilexio ante María Barcala, que nos convence de que, efectivamente, esta Helena é todo iso; de que por ese corpo e esa mirada que sostén retando ao público coma as raíñas, pasan os tempos e as ideas que van desde un momento indeterminado de hai máis de vinte e cinco séculos á actualidade.

Non quixera pasar por alto o espazo escénico no que discorre a obra, deseñado por Antonio F. Simón desde a idea dun non lugar cunha vaga alusión á Grecia antiga e mais desde unha conceptualización limpa e fluída na que non só destaca a actriz vestida de vermello (todo nesta obra é e debe ser a actriz), senón tamén o factor simbólico da paradoxal pureza de Helena de Troia que se converte, por extensión e discurso, na paradoxal pureza de todas as mulleres.

Helena, xuízo a unha lurpia é un espectáculo que desvela o ADN de Teatro do Atlántico, esa sinxeleza con carga de profundidade que tan ben sabe xestionar sempre Xulio Lago. É, ademais, unha produción valente que reivindica moito do que non somos pero deberiamos ser. Máis que recomendábel, especialmente para educarnos a nós a mesmos e a eses mozos e mozas aos que a cultura clásica e a formación en Humanidades esquiva coma se fosen o demo.


El Ideal Gallego

| J.A. martínez Sevilla |

En el Rosalía, ciclo principal, buena entrada, la compañía Teatro do Atlántico conmemoró el día internacional de la muj unha lurpia”, de Miguel del Arco. La dirección y diseño de iluminación corresponden a Xulio Lago, apoyado en sobria escenografía de Antonio F. Simón. Antes del comentario crítico me interesa puntualizar algo. No creo en adjetivaciones genéricas. Tampoco soy feminista. El hombre y la mujer son iguales por ser afortunadamente distintos. Tres ejemplos clarificadores: a) La descripción de Dulcinea del Toboso por Don Quijote, que expresa mi ideal de belleza –soy un sueño, un im respeto y libertad que debe presidir la interrelación de la pareja mujer ni con el pétalo de una rosa –tras rencillas domésticas cotidianas Donde estuvo ella, estuvo el paraíso. El autor, pega un mordisco al mito de Helena bélica, enamorada de Paris de guerras, hambrun machismo, violaciones y esclavitud. Una denuncia a favor de esa frágil criatura que apela a su coraje para salir adelante. Al tiempo las circunstancias circunscriben cortos donde flota la levedad del ser… maravillosa María Barcala ofrece al juicio de la pena del telediario que nos azota. Se brin mal vivir, ratera, bruja, prostituta y meretriz mientras suena un piano y contempla las botellas y copas que atestiguan su dipsomanía, ahora que ha perdido su hermosura con el paso el tiempo. Así mismo recuerda al apuesto En el Rosalía, ciclo principal, buena entrada, la compañía Teatro do Atlántico conmemoró el día internacional de la mujer representando “Helena, xuicio a unha lurpia”, de Miguel del Arco. La dirección y diseño de iluminación corresponden a Xulio Lago, apoyado en sobria escenografía de Antonio F. Simón. Antes del comentario crítico me interesa puntualizar algo. No creo en En el Rosalía, ciclo principal, buena entrada, la compañía Teatro do Atlántico er representando “Helena, xuicio a unha lurpia”, de Miguel del Arco. La dirección y diseño de iluminación corresponden a Xulio Lago, apoyado en sobria escenografía de Antonio F. Simón. Antes del comentario crítico me interesa puntualizar algo. No creo en djetivaciones genéricas. Tampoco soy feminista. El hombre y la mujer son iguales por ser afortunadamente distintos. Tres ejemplos clarificadores: a) La descripción de Dulcinea del Toboso por Don Quijote, que expresa mi ideal de djetivaciones genéricas. Tampoco soy feminista. El hombre y la mujer son iguales por ser afortunadamente distintos. Tres ejemplos clarificadores: a) La descripción de Dulcinea del Toboso por Don Quijote, que expresa mi ideal de soy un sueño, un imposible, vano fantasma de niebla y luz… respeto y libertad que debe presidir la interrelación de la pareja – mujer ni con el pétalo de una rosa–; y c) la conclusión definitiva de Mark Twain posible, vano fantasma de niebla y luz…–; b) el –no hieras a la tras rencillas domésticas cotidianas– del epitafio de Adán en la tumba de ella: Donde estuvo ella, estuvo el paraíso.

El autor, pega un mordisco al mito de Helena –reina de la belleza, conflictiva, bélica, enamorada de Paris– y lo sitúa en el mundo actual, en la hora veinticinco de guerras, hambrunas, emigrantes, refugiados, populismos, dictaduras, machismo, violaciones y esclavitud. Una denuncia a favor de esa frágil criatura que apela a su coraje para salir adelante. Al tiempo las circunstancias circunscriben cortos donde flota la levedad del ser… Helena, encarnada por una maravillosa María Barcala –que declama, canta, gime, conmueve y atrae ofrece al juicio de la pena del telediario que nos azota. Se brinda como mujer de mal vivir, ratera, bruja, prostituta y meretriz mientras suena un piano y ntempla las botellas y copas que atestiguan su dipsomanía, ahora que ha perdido su hermosura con el paso el tiempo. Así mismo recuerda al apuesto Paris orlado de retranca, humor y miedo por la violencia que sufren muchas mujeres… Desde el escenario un énfa Paris orlado de retranca, humor y miedo por la violencia que sufren muchas mujeres… Desde el escenario un énfasis didáctico de lección teatral. ; y c) la conclusión definitiva de Mark Twain pitafio de Adán en la tumba de ella: reina de la belleza, conflictiva, y lo sitúa en el mundo actual, en la hora veinticinco mos, dictaduras, machismo, violaciones y esclavitud. Una denuncia a favor de esa frágil criatura que apela a su coraje para salir adelante. Al tiempo las circunstancias Helena, encarnada por una que declama, canta, gime, conmueve y atrae–se a como mujer de mal vivir, ratera, bruja, prostituta y meretriz mientras suena un piano y ntempla las botellas y copas que atestiguan su dipsomanía, ahora que ha perdido su hermosura con el paso el tiempo. Así mismo recuerda al apuesto Paris orlado de retranca, humor y miedo por la violencia que sufren muchas sis didáctico de lección

teatral.


Segundo Anfiteatro

| Santiago, Teatro Principal. 15/12/2016 |

Espectáculo “Helena: Xuízo a unha lurpia”
Autor: Miguel del Arco
Tradución: Inma L.Silva
Escenografía Antonio F.Simón
Vestiario: Susa Porto
Música e espazo sonoro Anxo Graña
Deseño de Iluminación: Xúlio Lago
Fotografía e deseño cartel Tino Viz/Margen fotografía
Profesora de canto Pilocha
Axudante Dirección Lucía Regueiro
Dirección Xúlio Lago

Helena é interpretada por María Barcala

2020

01/10/2019 SANTIAGO. Salón Teatro

2019

28/03/2019 PONTEVEDRA. Teatro Principal
29/03/2019 PONTEVEDRA. Teatro Principal

2018

18/2/2018. LUGO. Auditorio Gustavo Freire
9/3/2018 CARBALLO. Pazo da Cultura
10/3/2018 VIMIANZO. Auditorio Municipal
17/3/2018 BETANZOS. Aula de Cultura
27/10/2018 CANGAS. Auditorio Municipal
17/11/2018 FOZ Casa da Cultura
18/11/2018 CEDEIRA. Casa da Cultura
24/11/2018 CARRAL. Tabeaio. Xente Nova.
25/11/2018. RIBADEO. Auditorio Municipal

2017

21/02/17 – SANTIAGO – SALÓN TEATRO
22/02/17 – SANTIAGO – SALÓN TEATRO
23/02/17 – SANTIAGO – SALÓN TEATRO
24/02/17 – SANTIAGO – SALÓN TEATRO
25/02/17 – SANTIAGO – SALÓN TEATRO
26/02/17 – SANTIAGO – SALÓN TEATRO
04//03/17 – OLEIROS – AUDITORIO GARCIA MÁRQUEZ
08/03/17 – A CORUÑA – TEATRO ROSALÍA CASTRO
14/08/2017 CARIÑO – XXXIX Mostra de Teatro Galego
19/08/2017 VERIN – Auditorio Municipal
27/10/2017 O BARCO – Teatro Lauro Olmo
03/11/2017 ARTEIXO – Centro Cívico Cultural
04/11/2017 VIVEIRO – Teatro Pastor Díaz
09/11/2017 A CORUÑA – Forum Metropolitano
10/11/2017 A CORUÑA – Forum Metropolitano
10/11/2017 A CORUÑA – Forum Metropolitano
11/11/2017 NEDA – Casa da Cultura
23/11/2017 MONFORTE – Auditorio Municipal
24/11/2017 VIGO – Auditorio Municipal
25/11/2017 MUROS – Casa da Cultura

2016

7/10/2016 – NARÓN – PAZO DA CULTURA
8/10/2016 – NARON – PAZO DA CULTURA
9/10/2016 – OURENSE – TEATRO PRINCIPAL
5/11/2016 – PADRÓN – CASA DA CULTURA
25/11/2016 – CULLEREDO – SERVIZOS MÚLTIPLES
28/11/2016 – CULLEREDO – SERVIZOS MÚLTIPLES
15/12/2016 – SANTIAGO – TEATRO PRINCIPAL
16/12/2016 – SANTIAGO – TEATRO PRINCIPAL

Teatro do Atlántico